ŽELJKA STUPAR I SUPREMATIVNOST LIRIČNIH FRAGMENATA
U umjetnosti se pritajene energije često transformišu u sasvim nove dimenzije artističkih morala u kojima se lakoća i širina izraza, neopterećena preuzimanjem istorijske odgovornosti, pretvara u smjele vizure imanentnih ostvarenja. Demonstracija umjetničke akcije, ničim omeđena i uslovljena, proizvodi artefakta bez trunke nihilizma i egistencijalne i mitske zapitanosti. Lakoća, širina, svježina i vitalnost hrabro svjedoče o vrlinama i nepresušnosti novih tumačenja umjetničkog uzbuđenja pred činom stvaranja, u kojem se temporalne slike iskustva i življenja pretaču u porođene kristalizovane forme.
Željka Stupar, umjetnica, primarni grafičar sa vječno budnim interesovanjem za oplođenje vlastitog stvaralačkog i intelektualnog individuuma, preuzima odgovornost da preko utemeljenja vlastitih vizura „mogućeg tumačenja umjetnosti“, rafiniranim postupkom ujedini grafički organički sklop sa skulpturalnim formama. Iskustvo stečeno u saradnji sa umjetnicom Sonjom Bikić uveliko je oslobodilo moguće nakupljeno prisustvo nemoći i dezavuisane volje za djelovanjem na polju umjetnosti multioriginala, otvorivši tako niz poziviteta kojima se kreira sasvim nova pikturalna svečanost, koja će u sebi sublimirati fragmente Željkinog grafičkog senzibiliteta. Uzbuđenje pred činom stvaranja suštinski povezuje zajedničke karakteristike grafike i prostornih skulpturalnih formi koje u sebi sadrže neskrivenu želju izborenog kvaliteta estetički ugodnih i vitalnih oblika, u kojima pulsira prepoznatljiv kosmopolitizam umjetnicinog oka, i želja da njena djela pulsiraju u harmoniji sa novim vremenom.
Iako su u pitanju djela malog formata, rađena u zahtjevnom tehničkom postupku obrade keramike i porculana, njih karakteriše niz kodova u kojima se prvenstveno prepoznaju lakoća improvizacije, odvažnost, rizik, brzina u donošenju odluke, bogatstvo varijacija i preplitanje različitih umjetničkih teza – slikarstva, grafike i skulpture. Sama umjetnica ne kategoriše svoje stvaralaštvo u svjetlu primijenjenih ostvarenja. Za nju su to oscilatorna kretanja i istraživanja mogućnosti prevođenja dvodimenzionalnih grafičkih memorijskih impulsa u treću dimenziju, onaj novootvoreni prostor u kome se sjedinjuju figurativno i nefigurativno. Visoka koloristička elokvencija daje Željkinim ostvarenjima lirski štimung u kojem se prepoznaje raskošno radovanje nepredvidivosti, koja konstrukciju, pokret, delikatnu emociju i intelekt sjedinjuje u nove slobodne konture mogućeg „dolce vita“. Lapidarnost spojena sa konstantno prisutnim nemirom pred zadanom formom, koju je umjetnica kreirala u pripremnom postupku, energetski se sučeljava sa procesom rada u grafičkom izrazu. Matrica se tako preoblikuje u skulptoralnu formu, a graviranje po njoj, rezanje, tačkanje, dodavanje i oduzimanje sa kolorističkim intervencijama, u finalu pečenja proizvodi uzbuđenje koje grafičar osjeti dok kroz presu izlazi grafički otisak.
Tako je Željka Stupar ujedinila svoje prethodno iskustvo na polju grafičkog likovnog izraza sa novim eksperimentom u kojem je „obukla“ nove figuralne forme fragmentima apstraktnog grafizma. Gledajući objekte u prostoru spoznajemo široke mogućnosti mobilizovane fantazije i prisutnu dijalektičku operativnost koja pulsira na raskršću različitih medija likovnosti. Liričnost je posebna kategorija radova Željke Stupar. Ona je ujedno i zamka koja može površnim i tendencioznim posmatranjem da ovim radovima pripiše etiketu multipliciranih prepoznatljivih formi koje u sebi sadrže komercijalno usmjerenje. Da bi se zaobišlo takvo klasifikovanje ovih radova, nužno je pažljivo vizuelizovati svaki rad ponaosob, i ne zauzimati distancu vizuelnog i mentalnog suda. Prilično zahtjevan proces koji bi otklonio sve moguće zapitanosti i dao neke od odgovora o strategiji koju je umjetnica preduzela u ovom eksperimentu. Suštinski, iako je u zoni savremenog umjetničkog djelovanja, Željka Stupar ne negira oblik. On joj više služi kao povod da se preko usvojenog i savladanog manuelnog virtuoziteta u oblikovanju materijala pozabavi procesom slikanja i grafičkog angažmana, te tako proizvede novu sintezu samosvjesnih reminiscencija na prošlo vrijeme. Materija, oblik, kolorizam i graficizam svjedoče da je moguće postići ujedinjenje ovih elemenata, a hrabrošću samog kreatora uspjeh je ukomponovati fragmente emocije i imaginacije. Dovoljan fundament za naredna istraživanja koja će možda umjetnicu uvesti u svijet novih znakova ili morfologija?
Željkina poetika koja je satkana od visokih potencijala raznorodnih postulata modernizama, uz aktivno prisustvo nesimulirane hrabrosti, sintetizovala je intelektualnom hrabrošću i nedvosmislenošću slučaja lične autentične varijante savremenih apstraktno-organičkih bezimenih oblika. Njihova asocijativnost na deja vu moment samo su mogući dio umjetničinog oniričkog stanja i lični epitafi koji su sazdani u povlaštenim nemirnim percepcijama života. Takvi, svojom posebnošću i unikatnošću, nude nam se kao fragmenti uma i nadragocjenija sušastvenost svakog istinskog stvaraoca. Ciklusom objekata kojim se Stupar Željka predstavlja publici, nakon duže pauze, svjedočanstvo su imanentnog zrenja kojim su uz pomoć intuicije i nadahnuća pokrenuti višeznačni dijalozi između duhovnog impulsa i vanjskog fizičkog gesta. Aktivna veza koja je uspostavljena između fluida svijesti i subjektivne gestualne spontanosti autentično je proizvela titravi mozaik apstraktne lirike koji je ispunjen unutrašnjom muzikalnošču.
Transpozicijom predmetne realnosti u dinamičke i lirične vizije omekšani su tvrdi i oštri bridovi materijala od kojih su sazdani Željkini objekti. Odasvud se osjeća koncentrat zavodljive energije koja je deponovana u čistim plohama i fragmentarnim gustim tkanjima, u kojima počiva i evokativna moć boje. Visoki artistički zanos je ovdje, kao i u umjetnosti multioriginala, multiplicirao temu u baroknoj raskošnosti bogatih avanturističkih imaginiranja, i na taj način se dobro usidrio u konkretnom prostoru koji ne pretenduje hermetičko – estetskom klasifikovanju, ali nesumnjivo sadrži onaj nužan supstrat neopipljivog vizibilizma. Supremacijom liričnih fragmenata svega doživljenog, odsanjanog, iščitanog i željenog, formirao se novi intimizam koji je prigrlio misaono-tjelesni habitus umjetnice Željke Stupar. Podarila nam je radosan trenutak, gotovo naivno i sažetim riječima, a tako PUN …
Siniša Vidaković, Banja Luka
Photos: © Željka Stupar
Edited by: Vasilisa Šljivar, University of Belgrade and Olga Burenina-Petrova, University of Zurich & University of Konstanz